RESURSET TURISTIKE

(Gurët Ilire)
Lissusi përfshin kalanë mesjetare, vendvarrimin e Heroit tonë “Gjergj Kastioti” Skënderbeu e disa objekte të tjera me vlerë historike. Muret fortifikuese të Lissit janë më të fuqishme se ato të apollonisë, duke bërë kështu që ky qytet i lashtë të ishte ndër më të spikaturit në botën Iliro-Epiriote e më tej. Qyteti kishte dy porte, njeri detar, ai i “Nimfeumit”, Shëngjini i sotëm si dhe Porti Lumor, buzë Oldrinit (Drini i sotëm)

Gërmadhat e Shëlbuemit “Akrolisi” Në juglindje të qytetit të Lezhës ngrihet maja shkëmbore e Shëlbuemit, 408 m mbi nivelin e detit. Kurora e saj ka qënë rrethuar në lashtësi prej një muri të gjatë dhe dy kulla me gurë të palatuar, duke formuar aty një kështjellë mjaft të mbrojtur.

Memoriali ose Vëndvarrimi është ndërtuar mbi kishën e Shën Kollit, aty ku në vitin 1468 u varros Gjergj Kastrioti Skënderbeu. Ajo që shihet tani nuk ka të bëjë fare me ndërtesën e dikurshme që i përket shek, 15-të.

Në qëndër të qytetit ndodhet një monument që është ngritur në kujtim dhe ndërtim të ngjarjes së rëndësishme që ndodhi në Lezhë në 2-Mars 1444. Me këtë datë heroi ynë Kombëtar mblodhi në këtë qytet, zoterimin venedikas, shumicën e krerëve feudal shqiptar, për ti bashkuar në luftën kundër perandorise osmane. Kuvendi i Lezhës bashkoi forcat e shqiptarëve dhe emëroi Skënderbeun si udhëheqës ushtarak të tyre. Kuvendi i Lezhës që forma e parë e bashkimit juridik të princërve shqiptarë, duke kapërcyer cilësisht nga epoka e principatave të vecanta në epokën e bashkimit dhe njësisë së kombit shqiptarë.

Shtëpia e Esat Mlikës, lagjia “Skënderbeg” buzë Drinit. Është një banesë popullore qytetare dykatëshe e shek 19-të. Ka vlera arkitekturore në punimin e mureve, çatisë, dritareve e dyerve.

Rrjedhjet ujore kryesore që formojnë rrjetin hidrik të Lezhës, janë: lumi Drin i Lezhës dhe lumi Gjadër. Drini i Lezhës ka qënë elementi kryesor i sistemit dhe i rrjetit hidrografik të Lezhës e zonave përreth. Por sot, ky lum nuk kalon më në shtratin shekullor, përbri qytetit të Lezhës. Ai nuk i derdh më ujrat në Adriatik, por në lumin Buna. Lumi Drin është lumi më i madh në tërë bregdetin Adriatik të gadishullit Ballkanik.

Pallati i Kulturës i cili është funksional në qytetin e Lezhës, mund ta quajmë ndryshe dhe një qëndër të rëndësishme, në të cilën periodikisht zhvillohen aktivitete në interes të edukimit qytetar dhe për ruajtjen e vlerave kombëtare. Është bërë traditë tashmë në këtë Pallat Kulturë organizimi I Kuvendeve dhe Festivaleve, i Rapsodive dhe muzikës Folklorike

Biblioteka Publike e Lezhës është ndërtuar në vitin 2001, impozante me një arkitekturë interesante në llojin e vet. Godina ka 5 salla leximi, ambiente, holle e nyje sanitare, të mjaftueshme për qytetin e Lezhës për një periudhe 20-30 vjecare. Veprimtaria e saj shtrihet gjatë gjithë vitit pa ndërprerje dhe treguesit nga viti ne vit kanë ardhur në rritje.

Artizanat tradizional dhe teknikë moderne kryqëzohen në pllaka të çelikta të shpuara me lazer që i bëjnë sfond një basorelievi druri të gdhendur me format të madh. Nuk mungojnë gjurmët me shije bizantine që përmes katër rrumbullakëve të kryqit të madh dhe të hardhisë në mozaik tek pagëzimorja japin një spikatje shkëlqyese të artë.

Kisha e Metamorfozës në Lezhë, ngrihet në një vend të dukshëm përballë kishës së Shën Kollit (e stilit bizantin), ku u varros Gjergj Kastrioti. Ndërtimi i kishës nisi më 28 shtator të vitit 2000 dhe përfundoi në tetor 2005. U investuan rreth 51 milionë lekë të rinj përmes fondeve të siguruara nga Kryepeshkopi Anastas me ndihmën e donatorëve

Qendra Bamirse Grisa-ALSUEDI-Lezhe 1418-1997 Me financimin e bamirses “Amina Bint Amir” EMIRATET E BASHKUARA ARABE. PERFUNDOI 1997-1418 HIXFRI

Kisha e Shën Eufemisë në Kallmet është një kishe historike peligrinazhi. Ajo përmendet për herë të parë në një dokument të vitit 1343, ku Stefan Dushani e rendit në mes të kishave që i jepen Krujës. Po ashtu, në letrën që papa Innocenti VII, i drejton nga Roma, më 12 nëntor 1404, ipeshkvit të Lezhës. Tek kisha e Shën Eufemisë është gjetur një copëz afresku me pamjen e Shën Eufemisë, e cila, sipas specialistëve daton që nga shek. XII e cila tregon hershmërinë e kësaj kishe. Ajo përmendet edhe në letrën e ipeshkvit të Sapës, Frang Bardhit, më 8 shkurt 1637 dhe rreth dy muaj me vonë, përsëri në një letër tjetër të po këtij ipeshkvi, më 28 maj 1637.

Kisha e Shën Gjon Kryepremit është një kishe historike. Ajo ndodhet në fshatin Mërqi. Nuk ka informacione rreth datës së ndërtimit të saj. Ajo përmendet për herë të parë në vitin 1629 në një relacion të Imzot Benedikt Orsinit në të cilin përmend kishat e Dioqezës së Lezhës. Rëndësinë më të madhe kjo kishë e merr gjatë Kuvendit të Arbnit në vitin 1703 duke u bërë qendra e Katolicizmit e të gjithë shqiptarëve dhe vendi ku u vendosën fatet për organizimin dhe mbrotjen e kulturës shqiptare nga asimilimi Osman.

Rreth 3-4 kilometra larg Shëngjinit,një gjeomonument i rrallë, Rana e Hedhun është një plazh ende i pashfrytëzuar. Aty duket sikur rëra i është sulur malit, pasi shpati i malit është i mbushur me një rërë të imët, duke bërë që kjo t’i japë edhe emrin zonës. Shkohet me makinë. Rrugës ka miniplazhe mjaft piktoreske.

Nuk mund të flitet për turizëm në Lezhë dhe të mos kihet parasysh Shëngjini, me plazhin, portin e lagunat; pra marrëdhënia e Lezhës me detin. I quajtur në lashtësi Nymfeum, emri lidhej me pyllin e Zanave që gjendet mes Shëngjinit dhe Velipojës. Më pas u quajt Medea, sipas emrit të princeshës Medea të Argonautëve, emri i së cilës ndeshet disa herë në veriperëndim të Shqipërisë.

Këto dy laguna shtrihen midis qytetit të Lezhës dhe Detit Adriatik, në të dy anët e grykëderdhjes së Drinit. Edhe pse gjithnjë të përmendura bashkë për gjeorëndësinë e tyre, ato janë dy elemente të ndara dhe me rëndësi të ndryshme. Nëse në Kunë shkohet për plazhin e mrekullueshëm,në Vain shkohet për qetësinë e pyllit ose për gjueti sportive. Në të dy lagunat gjenden disa nga restorantet më të mira të zonës.

I gjendur 7 km nga rruga SH1-E762, ky është plazhi që ta tregojnë nën zë, pasi është një destinacion krejtësisht për t’u zbuluar. Plazhi i Tales shtrihet për disa kilometra që nga cepi i lagunave deri në fillim të deltës së Matit. Vitet e fundit në zonë janë kryer investime të mëdha, duke mundësuar rrugë dhe ambjente shërbimi cilësore. Edhe pse në zonë ka disa hotele dhe shtëpi që lëshojnë dhoma për pushuesit, duhen prenotime paraprake, pasi numri i kërkesave ka ardhur gjithnjë në rritje.

Gjendet në rrezë të malit të Troshanit dhe është e ndërtuar në gjysmën e dytë të shekullit XIX. Në këtë vend është një Kuvend Franceskan, nën drejtimin e të cilit në vitin 1919 deri në vitin 1923 funksionoi një kolegj, ku dhanë kontributin e tyre Gjergj Fishta, Luigj Gurakuqi, Shtjefën Gjeçovi, Ambroz Marlaskaj etj.

Bekuar në vitin 1992 mbi ndërtesen e ish- Pallatit të Kulturës në mes të fshatit Blinisht, kjo kishë ka një arkitekturë tërësisht moderne dhe të veçantë, me një altar nga më të bukurit dhe domethënësit. Aty ndodhet përmendorja e At Daniel Dajanit dhe At Giovani Faustit, një përkujtimore dedikuar martirëve të të tre besimeve fetare dhe një varrezë simbolike në përkujtim të atyre vajzave që nuk i shpëtuan dot trafikut të njerëzve, por u zhdukën dhe ngelën pa një varr.

Kisha “Zemra e Krishtit” e ndërtuar nga Imzot Luigj Bumçi ipeshkvi i Lezhës në fillim të shekullit XX. Kjo kishë kishte funksionin e katedrales, pasi ipeshkvi jetonte në Kallmet që nga koha që Lezha kishte qenë e pushtuar nga osmanët. Kjo kishë u tentua të prishet gjatë vitit 1967, por pastaj u kthye në një magazinë. Pas viteve ‘90 u rikonstruktua dhe sot vjen si një nga kishat më të bukura katolike në Shqipëri.

Pasi kishte lindur Gjergji familja e tij transferohet më lart në kodrën e Lekiçeve, duke e braktisur shtëpinë e lindjes, e cila u rrënua. Aktualisht edhe kjo shtëpi e dytë është në gjendje të rënduar, e pamundur për t’u vizituar.